PVDA/PTB: ultieme realisatie van
een vooruitziende Ludo Martens

Naar Ludo Martens - homepagina

Wie zijn geschiedenis niet kent of negeert, zal zijn doelstellingen niet realiseren of is gedoemd zijn mislukkingen te herhalen. De vraag hierbij is of de dynamiek die Ludo Martens in de jaren zeventig voor ogen had in Wallonië, zich ook zal doorzetten in het Vlaams Gewest. Niet van jaar op jaar, maar van decennium tot decennium en soms over generaties heen evolueert de mensheid naar een beter leven en naar aangepaste sociale en politieke structuren die tegemoetkomen aan de behoeften van een steeds grotere groep werkenden en bewoners van deze planeet. Marx en Engels zullen altijd diegenen blijven die de werkelijkheid in een eschatologisch perspectief hebben weten te lezen, d.w.z. “de voleinding der tijden” — de ultieme droom van vele godsdiensten die enkel in de dagdagelijkse werkelijkheid, in de sociale- en de klassenstrijd — zeg maar: het communisme — zijn verwezenlijking kan vinden. Ludo Martens is voor België binnen dit universele en doelgerichte kader een essentiële denker en wegbereider.

Hij staat daarbij naast Liederik De Witte, de visionair van christelijke huize, die er in 1963 in slaagde om met zijn antikapitalistische sociale leer van de kerk — op basis van o.a. Mater et Magistra van Johannes XXIII — de 140.000 leden van de KWB (Katholieke Werkliedenbeweging) te begeesteren via het www.npdoc.be/rodeboekjekwb, met inbegrip van Jan Cap en Karel Heirbaut (zie http://www.npdoc.be/jancap). Wat zou stranden in het nog altijd levende en verharde anticommunisme van onder andere August Cool en zijn netwerk in de christelijke arbeidersbeweging en politieke emanaties — een netwerk dat ook een beslissende rol speelde in de moord op Julien Lahaut (zie www.julienlahaut.be). Zo verstrengelt zich de geschiedenis langs diverse lijnen, en uitzonderlijk zijn diegenen die eraan weten te ontsnappen en een perspectief openen dat tot vandaag mensen enthousiasmeert en uitzicht biedt op een betere toekomst. Ludo Martens heeft hierin voor vele generaties het verschil gemaakt. Daarover gaat het in deze korte beschouwing.

Het ontdekken van een video-opname, gemaakt door Robert Hertogen — grootvader van Raoul Hedebouw — is een eye-opener. Het is een verslag van het interview in De Zevende Dag van Tony Van den Bosch met Ludo Martens en Brigitte Raskin. Dit naar aanleiding van het boek van Martens en Kris Merckx Een kwarteeuw mei ‘68, en Brigitte Raskins reeds eerder verschenen Het Koekoeksjong, dat o.a. de periode rond 1968 behandelt. Huidige generaties krijgen zo een beeld van de minzaamheid, rechtlijnigheid en universaliteit van denken van Ludo Martens. Het interview vond plaats een jaar vóór de publicatie van Een andere kijk op Stalin — internationaal een bestseller, vertaald in meerdere talen — die filosofen, denkers, analisten en ook ‘communisten’ ertoe dwong om met grotere distantie tegenover de door Amerika gedomineerde lezing van de geschiedenis te blijven nadenken, onderzoeken en nuanceren. Het blijft een uitnodiging om de wereldgeschiedenis met voldoende openheid te benaderen, zoals Martens ook in zijn inleiding op dat boek beklemtoonde. Of worden tegenwoordig geen boeken meer verbrand? Behalve dan dat van Ludo Martens over Stalin — dat nochtans in meerdere bibliotheken nog steeds uitleenbaar is.

Uit zijn toespraak van 1 mei 1994 (zie www.npdoc.be/Martens-Ludo/1-mei), juist een jaar na het optreden in De Zevende Dag, aan de VUB in Brussel:

“We hopen dat onze jonge kaders grote ambities zullen hebben, dat ze zich scholen tot allround revolutionairen en dat ze de wil hebben de partij te leiden en nieuwe vaart te geven. We willen ook het grote aantal kunstenaars, schilders, dichters, muzikanten, zangers en sportmensen bedanken die aan dit 1 Meifeest hebben meegewerkt, want de strijd voor het communisme moet alle aspecten van het menselijk leven raken. In een wereld die een dorp is geworden, maakt onze actie deel uit van een strijd voor de bevrijding van de hele mensheid. Die strijd is geen strovuur, het is een strijd voor meerdere generaties. Het communisme is de toekomst van de mensheid.”

Om de voeten op de grond te houden, het verleden te kennen, en helder aanwezig te zijn in het heden met een visie op de toekomst, hierbij 8 vaststellingen — eenvoudig, controleerbaar en wetenschappelijk te documenteren — die de betekenis van Ludo Martens illustreren. Niet vanuit allerlei (al dan niet nuttige) publicaties op het internet, maar vanuit eigen ervaring, zonder ooit lid te zijn geweest van SVB, AMADA of PVDA — wél van Mijnwerkersmacht, het startschot dat de hele linkse beweging zou bevruchten:

1. In 1966 koppelde Ludo Martens — vanuit ‘Vlaamse’ gevoeligheid (KVHV) — de analyse van de studentenwereld aan de burgerlijke machtsstructuren, en zag hij reeds de noodzaak van verbinding met de werkende bevolking. Arnout Van Reusel, toen mijnwerker, stond als een van de eersten bij de slachtoffers van de mijnramp en was samen met Kris Hertogen in 1968 actief aanwezig bij de Fordstaking, aangemoedigd door Martens.

2. In 1967 verwierf Martens in Berlijn zijn politieke kennis van Marx, Lenin en Mao, en entte die op de groeiende linkse studentenbeweging in Vlaanderen. Zie o.a. zijn bijdrage Arbeiders en studenten, aan welk front willen zij vechten? in De contestatie is vlees geworden, Sonneville Press, 1970.

3. Nog vóór het einde van de mijnstaking van 1970 stelde hij het politiek perspectief aan de orde: Mijnwerkersmacht, Arbeidersmacht, SUN (1970). De vraag rees: Arbeiderscomités of een marxistisch-leninistische partij? Het werd AMADA.

4. Hij behoedde de jonge ML-partij voor anarchistische en terroristische tendensen zoals RAF, Rode Brigades of CCC. Wat soms dogmatisch werd genoemd, was misschien net het carcan dat radicalisering en gewapend extremisme voorkwam.

5. Martens stelde consequent de opbouw van de marxistisch–leninistische partij voorop, boven elke neiging tot versmelting met andere bewegingen of infiltratie door staatsveiligheidsdiensten, zoals elders gebeurde.

6. Zijn jaarlijkse 1 mei-toespraken in Brussel vormden telkens een ideologisch baken — helder, scherp, actueel en steeds in geopolitieke context geplaatst. Het loont de moeite om toespraken tussen 1988 en 1997 te herlezen.

7. Reeds begin jaren zeventig was voor Martens duidelijk dat Vlaanderen een beperkt draagvlak bood voor een nieuwe communistische partij. Zijn beslissing om de beste krachten naar Wallonië te sturen, leidde tot een politieke migratie en uiteindelijk tot de PTB-GO!-doorbraak in 2014, met steun van syndicale, culturele en academische krachten. Vlaanderen bleef achter.

8. Martens zorgde voor ideologische opvolging: Raoul Hedebouw verbleef twee jaar in Kinshasa (2002–2003), om zich in te leven in het revolutionaire engagement in Congo.

Slotoverweging: zal een re-emigratie van de PTB-GO!-strategie naar Vlaanderen leiden tot een bredere doorbraak van de PVDA, en uiteindelijk tot een strategische eenheid van PTB/PVDA?

Jan Hertogen, 12/11/2022

Naschrift

In welke mate speelt nog steeds de vroege breuk tussen de Gentse en Leuvense lijn (Brussel-Zuid/De Vonk vs. AMADA) op de achtergrond mee? En in welke mate werd via de Wallonië-migratie van Leuvense militanten langs PTB-GO! (en de verkiezing van twee parlementsleden) het evenwicht hersteld? Julien Versteegh biedt in zijn masterproef heel wat elementen om deze eenmaking (1969–1973) te begrijpen, maar de bedenking van een founding father blijft nazinderen: “Hij heeft niet diep genoeg gegraven.”
Wie doet beter?

Jan Hertogen, 09/07/2025